jan van raemdonck

ISBN 9789051797701 - Prijs: 16 euro

via uitgeverij Gopher : www.gopher.nl of in elke boekhandel.

Toespraak van romaniste en kunstenares Frederika Schollaert op de voorstellingsavond van Amsterdamse Trialogen in de raadzaal van het stadhuis te Geraardsbergen,  24 oktober 2011

Met de opmerking  : ‘Het is wel weer een zeer Vlaams boek’, kwam Jan Van Raemdonck tot het besef dat zijn Amsterdamse uitgeefster Bianca Daniëls meer dan gelijk had. Een schrijver of een kunstenaar laat zich in eerste instantie inspireren door de wereld waar hij in leeft en dagelijks, dichtbij mee geconfronteerd wordt dus ja, de Vlaamse aard....  Aangezien Jan dan toch in Amsterdam verbleef en blijkbaar een nacht te weinig in het hotel had geboekt, besloot hij zich te laten opsluiten in het Wassenbeeldenmuseum en hij viel in slaap op een canapé, naast Robbie Williams ! In het duister en de nachtelijke stilte komen drie beelden tot leven en de ingedommelde compagnon die dus niet ‘excited’ was van het Take That gezelschap, aanhoort hun diepzinnig gesprek....Groot mysterie of dit waar is of niet want je komt pas op één van de laatste bladzijden van de Amsterdamse Trialogen te weten dat de auteur zich verbergt achter de identiteit van een zekere Michiel Merckaert, kunsthistoricus uit Gent.

Ik moet u eerlijk toegeven dat ik bij mezelf ook al vaak de vraag heb gesteld wat er gebeurt in de zalen van een museum eens alle bezoekers buiten zijn, alle lichten gedoofd en de stilte de ruimten inpalmt en wanneer de leegte bevolkt wordt door alle personages die op de kunstwerken afgebeeld zijn. Telkens ik een historische site bezoek, deze zomer  de gerestaureerde cisterciënzerabdij van Fontenay in de Franse Bourgogne of een aantal jaar geleden het oude legerhospitaal in Antwerpen, dan speelt mijn verbeelding mij ook parten en zou het mij geenszins verwonderen dat er van om de hoek een in gebed verzonken/mediterende monnik voorbijwandelt of in het geval van het legerhospitaal een soldaat uit de eerste wereldoorlog. Ik kan mij dus perfect voorstellen dat Jan Van Raemdonck, met de opmerking van zijn uitgeefster in het achterhoofd, bij Madame Tussaud op de Dam onmiddellijk zijn inspiratie vond.

Ter voorbereiding van deze inleiding en vooraleer ik het boek heb gelezen, stelde ik me zelf de vraag hoe ik die drie mensen tov elkaar zou stellen : Rembrandt, Van Gogh en Anne Frank. Als gelijkenispunt tussen de drie personages, kwam ik  uit op Amsterdam, uiteraard, en op ‘gevangenschap’ : Rembrandt zat gevangen in zijn verdriet waar het leven hem ruimschoots mee heeft bedeeld, Van Gogh zat gevangen in zijn eigen depressies die hij niet kon genezen met de hevige kleuren in de Provence en Anne Frank zat gevangen in het Achterhuis om daarna in Duitse handen te vallen en te sterven. De ‘bevrijding’ zou voor Rembrandt, Vincent en Anne van grote betekenis zijn. De enige die tijdens zijn leven kon bewijzen dat hij door zijn optimisme zijn verdriet en ontgoocheling een plaats had gegeven en steeds weer rechtveerde, is Rembrandt.

Rembrandt komt in het boek over als de rustgevende factor die al min of meer in het reine is gekomen met zijn eigen levensvragen, de sussende ziel die de hevige karakters van Anne en Vincent modereert en verzoent. Degene die het hele verhaal zijn wending geeft met haar leergierige vragen, is Anne Frank en een getormenteerde Vincent Van Gogh legt beide anderen het vuur aan de schenen.

De ‘historische’ roman leest heel makkelijk, de levensbeschouwelijke vragen die de trialoog dragen zijn filosofisch en godsdienstig geladen en nodigen zowel de personages als de lezer uit tot nadenken. Op bepaalde ogenblikken was ik bijna vergeten dat ik een verhaal  aan het lezen  was van mensen die elk uit een ander eeuw kwamen en soms moest ik mij ook realiseren dat de gesprekken die ze aan het voeren waren, nooit plaats hadden gevonden.

Ik las onlangs  : Afin de  libérer l’énergie de notre force, notre faiblesse doit d’abord avoir une chance de se révéler. En dat gebeurt hier : De auteur heeft tussen de lijnen van hun drie levens, elk getekend door de specifieke tijdsbepalingen en omstandigheden de pijnpunten aangeraakt en bespeekbaar gemaakt. Dat dit dus nooit in realiteit plaats heeft gevonden is  een gemiste kans voor Rembrandt, Vincent en Anne !

De auteur koos ervoor om zijn drie personages met elkaar te confronteren in rake thema’s als tijd,

waardering, zelfkennis, kunst, werkelijkheid, geluk, vrede, woord, vergeving, waarden, duisternis, belofte en dromen.

In de eerste twee (tijd en waardering) komen alleen Anne Frank en Rembrandt aan bod, in het derde (zelfkennis) voegt Vincent Van Gogh er zich bij, eerst schoorvoetend zich vasthechtend aan zijn eigen ‘ik’. In het vierde thema komt een geanimeerde conversatie op gang door de vragen van Anne, van het leergierige tienermeisje en het gesprek verloopt eerst tussen Vincent  en Rembrandt. En soms komt het tot een echte confrontatie tussen Anne en Vincent die als twee hevige temperamenten elkaar tot inzicht dwingen. Vanaf het thema vrede aanvaardt Vincent de zienswijze van Anne en ook zij mildert tov hem, vandaar wellicht het thema vrede, en komt Rembrandt weer in het gesprek. Nu beginnen ook de twee mannen levensbeschouwelijke vragen te stellen en soms komen hun verschillende zienswijzen nog eens tot uiting maar ze hebben intussen eerbied en respect gekregen voor elkaars opvattingen en dat lezen we in het thema woord, woord van God : Vincent is nog predikant geweest en voor hem heeft het woord veel betekenis, Anne heeft door de oorlog een andere kijk op God en het woord gekregen terwijl Rembrandt nooit definitief voor een bepaald geloof gekozen heeft. Het ijs is volledig gebroken wanneer, in het deel vergeving, Vincent aan Anne de vraag durft te stelln of ze al vergiffenis heeft kunnen schenken aan haar beulen. Rembrandt neemt het hem deze vraag kwalijk maar Anne niet want ze geeft toe dat ze ook worstelt met die gedachte. Vanaf het volgende thema vind ik dat Anne, Vincent en Rembrandt in harmonie zijn met elkaar, er is vertrouwen en respect voor wat de andere heeft meegemaakt want zowel bij Vincent als Rembrandt groeit er een immens respect voor al de angst en het leed die Anne hebben getekend tijdens het onderduiken en daarna in Bergen-Belsen.

Degene die volgens mij de grootste evolutie maakt en gaandeweg rust vindt, is Vincent want in het thema duisternis spreekt hij ononwonden over zijn depressie en zijn wanhoopsdaad, hij verlangt geen antwoord maar hij vertelt het om zo zelf meer klaarheid in zijn verleden te scheppen. Ook in het voorlaatste thema, belofte, waar eerst de discussie wordt ontwikkeld rond de Joden als uitverkoren volk in de Bijbelgeschiedenis, geeft Vincent aan dat hij dankbaar is dat Anne en Rembrandt hem in zijn gebrokenheid konden dragen en verdragen.

En op het moment dat Anne een laatste vraag wil stellen aan Rembrandt, wordt de verteller-slaper/dromer wakker gemaakt door het personeel van Madame Tussaud en worden onze drie personages weer de wassen beelden waar tijdens de bezoekuren horden toeristen voor defileren.

Ik heb mij tijdens de lectuur ook afgevraagd hoe alles in werkelijkheid zou verlopen zijn indien Rembrandt van Rijn een gelukkig leven had gekend dat nog meer gedragen zou zijn door zijn optimisme, indien zijn schildersstijl in Nederland echt geaccepteerd was geweest, hoe alles verlopen zou zijn indien Vincent niet in depressies zou weggezonken zijn en dus niet worstelde met de duisternis van zijn gedachten die alle licht van hem afsloot, indien ook hij tijdens zijn leven als artiest erkenning had genoten, hoe alles verlopen zou zijn indien Anne Frank, net zoals haar vader, het concentratiekamp had overleefd en zelf getuige was geweest van de jodenvervolging, hoe alles verlopen zou zijn indien ze, elk van hen, hetzelfde diepgaande gesprek waren aangegaan maar dan met een tijdgenoot.

Ik zei daarnet dat Vincent een positieve evolutie maakt naarmate het boek vordert maar ook Anne wordt minder scherp. In het begin vertelt ze dat ze het best met haar vader opschiet, de relatie met haar moeder vlot niet zo goed. Rembrandt neemt als het ware de rol van de vader over en wanneer Vincent zich bij hen voegt, kibbelt ze met hem net zoals ze deed met haar moeder. Uiteindelijk kunnen ze elkaar toch vinden in wederzijds respect, Anne en Vincent aan het einde van het boek, Anne en haar moeder in de liefdevolle blikken en gebaren die ze uitwisselen in het concentratiekamp.

Rembrandt is de rustige kracht, de vaderfiguur die wellicht in Anne zijn eigen 15-jarige dochter ziet, de enige geliefde die hem overblijft. Een man die zich realiseert dat het allemaal wel beter had kunnen zijn : ik ben arm gestorven en nu betalen ze kapitalen voor elk van mijn schetsen, maar zijn aangeboren optimisme laat hem niet in de steek en hij relativeert zijn lijden bij de vergelijking met het verhaal van zijn twee gesprekspartners.

De aangereikte thema’s deden mij denken aan Alice Nahon’s ’t is goed in ’t eigen hart te kijken, met jezelf in het reine komen om zo met de anderen rondom jou een eerlijk gesprek te kunnen voeren. Rembrandt, Vincent en Anne zijn elkaars klankbord en alles wat ze meemaakten gedurende hun leven krijgt een andere dimensie met een louterend effect.

Net zoals in Oscar et la dame rose van Eric-Emmanuel Schmitt, bieden de Amsterdamse Trialogen een verhaal van hoop want verdriet en lijden worden draagbaar en verdraagbaar, een verhaal van vreugde om de ervaring van het leven maar vooral een verhaal over de kracht van liefde en respect, een verhaal dat mij enorm heeft geboeid !

======================================================================

Verdraagzaamheid

Als er al één kemthema is in de boeken van Jan Van Raemdonck, dan denk ik dat het 'verdraagzaamheid' is. Ook in zijn nieuwste boek, de 'Amsterdamse trialogen' komt dit thema
uitgebreid aan bod. Vooral in de figuur van Anne Frank uiteraard, die, hoewel zelf joodse, toch pleit voor begrip voor de Palestijnen.

Maar evengoed in de figuur van Van Gogh, die, hoewel gek verklaard en uit de maatschappij gestoten, achteraf gezien niet alleen een briljante, maar ook een positieve en menslievende kijk op de werkelijkheid bleek te hebben; het zet ons ertoe aan de zogenaamde 'geesteszieken' met wat meer lankmoedigheid te benaderen.

Meer in het algemeen spoort de ‘Amsterdamse trialogen’, ons aan tot respect voor de medemens, voor diens persoon, ideeën, gevoelens en werk. Het historisch drie-gesprek tussen en met deze figuren bleek een ideaal 'format' om deze boodschap over te brengen.

Wij zijn best wel trots op onze schrijvende deken. Op zijn werkkracht en zijn ideeën. Want laat duidelijk zijn dat zo 'n historische roman heel veel voorbereiding en studie vergt. En al ligt het niet in zijn of in onze handen, ik spreek graag, namens het bestuur van deze stad, de hoop uit dat E.H. Van
Raemdonck ons nog lang als deken én als schrijver, die nog niet over zijn tijd is, gezelschap mag blijven houden.

=============================================================================

PERS

Boek ‘Amsterdamse trialogen’ van Jan Van Raemdonck

Wat doen we met de onbekende talenten van deze tijd?

weekblad “De Beiaard” van 4 november 2011

"Tijdens hun leven waren dat niet zo'n bekende mensen. Pas later ging men hun grote talenten en krachten erkennen en waarderen. Vandaag heeft iedereen al gehoord van Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh en Anne Frank. Tijdens hun (soms korte) leven zonken ze weg in verdriet. depressie of waren ook echt opgesloten. Het is een verrassend en origineel idee van deken Jan Van Raemdonck om deze drie mensen te laten spreken of trialogeren. Een nacht langs kwamen ze terug tot leven in het Wassenbeeldenmuseum Madame Tussauds in Amsterdam. Deken Jan liet zich opsluiten in dit gebouw en noteerde alles wat ze uitwisselden. Het werd een vlotlezend verhaal over drie mensen die ook na de dood met zichzelf in het reine wilden komen. Ze gingen geen enkel onderwerp, ook niet de actualiteit, uit de weg. Uiteindelijk werd hun verdriet en lijden draagbaar en verdraagbaar. Het werd een sterk verhaal over kracht, liefde en respect. Zo sprak Frederika Schollaert over het nieuwe zesde boek van de Geraardsbergse deken tijdens de voorstelling op het stadhuis.

De auteur gaf nadien een uitgebreide toelichting bij zijn werk. En Cultuurschepen De Padt loofde de schrijver met zijn grootmenselijke boodschap voor meer verdraagzaamheid.

Zesde werk

Jan Van Raemdonck(°1957) is priester en studeerde theologie en moderne geschiedenis. Sinds 2008 is hij pastoor-deken in Geraardsbergen. Daar was hij eerder een aantal jaren leraar aan het Sint-Catharinacollege. Rond de tijd van zijn priesterwijding schreef hij zijn eerste werk 'Als gij bestaat; over het roepingsverhaal van Charles de Foucauld'. In 2006 bracht hij het werk 'Kerk te koop' in de boekhandel. Zoals de titel suggereert ging het hierbij over de vreugde, zorgen en toekomst van de kerk. 'Retour van de rechtvaardige rechters' handelde over priesterroepingen en autisme en verscheen in 2009.

Zeer indringend is het kinderboekje 'Jens is liever een hondje' van 2010. Het gaat hierbij over een autistische jongen die eerder blafte dan dat hij goededag zegde. En nu kan iedereen het veelbelovende 'Amsterdamse trialogen' lezen.

Leren uit onbegrip en vervolging

'Wat kunnen we leren uit onbegrip en vervolging', werd het startpunt van deze originele historische en eigentijdse novelle.

'Wat gebeurt er in een museum van wassen beelden als 's avonds de deuren voor de bezoekers sluiten?' vroeg Frederika Schollaert zich af tijdens de inleiding. En hoe kom je er toe om drie mensen van verschillende eeuwen met elkaar te laten spreken of trialogeren? Auteur Jan Van Raemdonck: “Natuurlijk ging ik me vooraf grondig verdiepen in het leven van de drie gesprekspartners. Rembrandt Van Rijn (1606-1669) was een jonge, geniale schilder. Zijn turbulent familiaal leven en minder gelukkige beslissingen maakten dat de grootmeester in verdriet en armoede stierf. Vincent van Gogh (1853-1890) kende een ongestructureerd leven. Slechts vijf jaar van zijn leven ging hij schilderen en verkocht maar één werk. Hij sloeg de hand aan zlchzeIf na grote eenzaamheld en depressie.

Anne Frank (1929-1944) stierf samen met haar familie, uitgeput in een Duits concentratiekamp. Als Joods meisje leefde ze bijna twee jaar opgesloten in het Amsterdamse achterhuis. Alleen met haar indringend dagboek...

Onbekende talenten van vandaag

De auteur inspireerde en noteerde de gesprekken van de drie nu bekende mensen uit verschillende eeuwen. “Ik liet hen hun levensverhaal van onbegrip en vervolging vertellen. Enkel het onderling gesprek kon helpen bij de psychische en morele verwerking van hun mislukking en harde tegenslagen. Ook keek ik uit hoe hun geloof hen kon helpen om te
leven en samen te leven. Ik liet ze ook kijken naar onze huidige tijd. Want ook vandaag komen sommige talenten nooit of nu nog niet aan de oppervlakte. Allicht ontdekken we binnenkort de zeer verdienstelijke inzet van andere vluchtelingen en verstotenen van deze aarde. Het doet me denken aan het Russische werk van Mihail Chemiakin. ‘Twee spelende en geblinddoekte kinderen' worden omringd door verschillende duistere figuren die de ondeugden en het dagelijks geweld van onze wereld uitbeelden. Hoe kunnen kinderen zich echt ontwikkelen in deze moeilijke wereld met zoveel bedreigingen?”

Engagement en verdraagzaamheid
Cultuurschepen De Padt mocht de boekvoorstelling afsluiten. “Ik kan begrijpen dat onze deken-schrijver koos voor een roman bij de vormgeving van zijn grote inspiratie. Met een roman kon hij ook zijn engagement laten zien. Dit sterke werk gaat over het verleden en brengt ons bij de zorgen van vandaag. Onmiskenbaar zet het werk aan tot verdraagzaamheid, zeker het sterkste thema in dit nieuwe boek. Waarom missen we deze kwaliteit tegenover volkeren en mensen met ongewoon of afwijkend gedrag? Meer mededogen en kracht om ons in anderen in te leven kan alleen leiden tot respect voor alle medemensen. We zijn trots en dankbaar dat je tussen ons leeft en werkt. En vooral hopen we echt dat je nog lang bij ons blijft."

AM

==============================================================================

PERS

Deken filosofeert in historische roman

Het Nieuwsblad, 23 augustus 2011. Jan Lion

Deken Jan Van Raemdonck brengt Vincent Van Gogh, Rembrandt en Anne Frank samen in een historische roman met een filosofische ondertoon.

Van Raemdonck is met zijn ‘Amsterdamse dialogen' aan zijn zesde boek toe. Eerder publiceerde de deken al twee romans, schreef hij twee werken over de kerk en pakte hij uit met een kinderboekje dat autisme bespreekbaar moet maken. Nu is er dus het manuscript voor een historische roman waarbij Van Raemdonck drie belangrijke historische figuren opvoert: de geniaal gekke schilder Vincent Van Gogh, het Joodse meisje Anne Frank en de meester van de clair-obscurtechniek Rembrandt van Rijn.

Begrip

'Bij een bezoek aan Amsterdam raakte ik in de ban van de drie figuren die er elk overigens hun eigen museum hebben en bovendien ook te zien zijn in het wassenbeeldenmuseum van Tussaud. Als historicus was ik eerder al geboeid door dit trio en nu heb ik ze samengebracht in een boek. Ik laat ze vrijuit met elkaar spreken, elk vanuit hun eigen tijdskader, over levensvragen en over het geloof. Ze geven ook hun mening over het heden. Ik laat onder meer Anne Frank aan het woord die zich uitspreekt over de moeilijke verhouding tussen Joden en Palestijnen. Vanuit haar verdraagzaamheid, uniek en alle tijden overstijgend, pleit Anne Frank voor meer wederzijds begrip. Opmerkelijk voor iemand die werd vervolgd en ondervond wat het is om gehaat te worden.'

Kunst en kerk

Deken Van Raemdonck kadert de filosofische gesprekken die Van Gogh, Rembrandt en Anne Frank voeren in een historische roman. 'Ik hou mij aan de geschiedkundige feiten omtrent het leven van mijn hoofdrolspelers, maar geef wel een eigen interpretatie aan de woorden en ideeën die ze uitspreken in mijn boek. Deze roman kan een aanzet vormen voor de lezer om meer te weten te komen over deze drie uiterst boeiende figuren.'

Zelf heeft de deken zich de voorbije jaren grondig verdiept in zijn trio hoofdrolspelers: hij las er boeken over en bekeek documentaires. Gewapend met die kennis laat hij Van Gogh, Rembrandt en Anne Frank met elkaar in dialoog gaan. 'Het is een filosofisch werk geworden en tegelijk een historische roman. Het blijft vlot leesbaar. Het boek brengt kunst en kerk samen en stelt vragen omtrent het geloof. Dit is de leidraad in al mijn vorige boeken.'

Deken Van Raemdonck hoopt dat zijn roman over de drie Amsterdamse gloriën, die in het najaar verschijnt, in Nederland aanslaat en ook in Vlaanderen voor zijn literaire doorbraak zorgt.

=========================================================================================